سرنگ يك بار مصرف همراه با سوزن، با قسمت هاي مشخص شده : پيستون، لوله، ادابتور سوزن، توپي سوزن، لبه سوزن، ميله سوزن
يك سرنگ پزشكي پلاستيكي معمولي متصل به يك سوزن استيلي ضد زنگ كه قابليت جدا شدن دارد
سرنگ پلاستيكي
بر‌اساس سازمان سلامت جهاني، حدود ۹۰٪ سرنگ هاي پزشكي براي موارد دارويي، ۵٪ براي واكسيناسيون و ۵٪ ديگر براي موارد متفرقه از جمله تزريق خون مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
خريد سرنگ
سرنگ يك تلمبه‌ي ساده داراي يك پيستون است كه اين پيستون درون يك لوله استوانه‌اي شكل جاي ميگيرد و ميتواند درون آن به جلو و عقب هدايت شود تا سرنگ مايع يا گاز را به داخل كشيده و آن را از طريق سوراخ سرنگ كه در ته لوله قرار دارد به بيرون تخليه كند. قسمت ته سرنگ ممكن است به يك سوزن زير پوستي، نازل يا يك لوله متصل شود تا كمك به هدايت جريان به داخل و خارج سرنگ كند. از سرنگ ها در پزشكي اغلب به منظور انجام تزريقات، وارد كردن مايعات وريدي به جريان خون، تركيب كردن موادي مانند چسب يا روغن و اندازه گيري مايعات استفاده مي‌شود.
ريشه كلمه سرنگ “Syringe” يوناني بوده و به معناي “Pan flute” يا «لوله» مي‌باشد.
سرنگ هاي پزشكي
قسمت هاي سرنگ و سوزن در بازار شامل سرنگ هاي يكبار مصرف و ايمني، قلم‌هاي تزريقي، تزريق كننده‌هاي بدون سوزن، پمپ‌هاي انسولين و سوزن‌هاي دارويي ويژه مي‌شوند.
سرنگ هاي زيرپوستي به همراه سوزن هاي زيرپوستي براي تزريق مايع يا گاز به داخل بافت‌هاي بدن يا خارج كردن آن‌ها از بدن به كار مي‌روند. تزريق هوا به داخل يك رگ خوني بسيار خطرناك است، چرا كه ممكن است منجر به آمبولي هوا (انسداد جريان خون) شود. براي جلوگيري از آمبولي، هوا را از سرنگ خارج ميكنند؛ بدين گونه كه قبل از انجام تزريق به جريان خون، سرنگ را به سمت بالا نگه داشته، به آن ضربه مي‌زنند و مقدار خيلي كمي از مايع درون سرنگ را به بيرون مي‌پاشند، تصويري كه براي همه ما آشناست.
لوله سرنگ از پلاستيك يا شيشه ساخته شده و معمولا براي نشان دادن مقدار حجم مايع درون سرنگ، درجه بندي دارد. اين لوله اغلب شفاف است. سرنگ هاي شيشه‌اي ممكن است درون اتوكلاو استرليزه شوند، اما بيشتر سرنگ هاي پلاستيكي و داراي پيستون لاستيكي هستند؛ چرا كه در اين نوع، پيستون بهتر درون لوله حركت مي‌كند.
همچنين به دليل ارزان بودن اين سرنگ ها ميتوان پس از يكبار مصرف آن‌ها را دور انداخت تا خطر ابتلا به بيماري هاي منتقل شونده از راه خون كاهش يابد. استفاده مجدد از سرنگ باعث شيوع بسياري از بيماري ها، به ويژه اچ آي وي و هپاتيت، در ميان معتادان تزريقي شده است. افراد مبتلا به ديابت نيز بسيار از سرنگ استفاده ميكنند؛ چرا كه اين افراد ممكن است روزانه چندين بار نيازمند به تزريق انسولين شوند كه از نظر مالي موضوع مهمي براي خيلي هاست. اگرچه اين سرنگ و سوزن براي يك نفر استفاده مي‌شود، باز هم ايمن نيست؛ چرا كه ممكن است اين سرنگ باكتري هاي مختلف را از پوست وارد جريان خون كرده و منجر به بيماري هاي جدي و گاهي عفونت هاي كشنده شود. در محيط هاي پزشكي، استفاده از سرنگ آوا و سوزن يك بار مصرف به طور موثري خطر آلوده شدن از يكديگر را كاهش مي دهد.
گاهي براي كودكان يا حيوانات از سرنگ هاي پزشكي بدون سوزن استفاده مي‌شود. بدين گونه كه مايع دارويي از راه دهان وارد بدن مي‌شود، مثلا شير از طريق دهان بچه حيوان به او داده مي‌شود؛ چرا كه اينگونه مقدار داروها دقيقتر اندازه گيري شده و راحتتر ميتوان دارو را داخل دهان بيمار ريخت تا اينكه بيمار را وادار به خوردن دارو به وسيله قاشق كنيم.
سرنگ لوئرلاك
يك سرنگ شيشه‌اي قديمي
سرنگ شيشه اي
طراحي هاي نوك سرنگ
طراحي هاي مختلفي براي سرنگ ها در قسمت متصل شونده تيغه به بدنه وجود دارد. شايد شناخته شده ترين اين ها Luer lock باشد كه دو وسيله را به سادگي به هم متصل مي‌كند. بدنه‌هايي كه داراي اتصال كوچك و ساده هستند، به عنوان Slip tip شناخته مي شوند و براي زماني كه سرنگ به چيزي كه داراي يك مكانيسم قفل پيچي نيست، مفيد است.
Luer lock ( سر پيچي ) متعلق به اين سرنگ يكبار مصرف ۱۲ ميلي ليتري، آن را به خوبي به يك لوله يا ابزار ديگر متصل مي‌كند.
براي افراد ديابتي، كه از انسولين استفاده مي كنند، سرنگ دو قطعه U-100 را طراحي كرده اند. ميزان رقيق بودن انسولين به گونه اي است كه يك ميلي ليتر از مايع آن، به اندازه 100 واحد استاندارد انسولين مي باشد. از آنجايي كه شيشه هاي انسولين اصولا ده ميلي ليتري هستند، بنابراين هر شيشه، به اندازه 1000 واحد مي شود.
سرنگ‌هاي انسولين كه با “واحد” هاي انسولين مشخص مي‌شوند
سرنگ هاي انسولين، مخصوصا براي تزريق شخصي ساخته شده اند و خصوصياتي دارند كه در تزريق، به فرد كمك مي كند، مثلا:
- سوزن هاي كوتاه تري دارند: زيراكه اين تزريقات، كه توسط خود شخص انجام مي شود، زير پوستي هستند، و نه درون رگي يا درون ماهيچه اي.
- سوزن هاي با ضخامت كمتر دراند: كه باعث مي شود بيمار درد كمتري احساس كند
- واحد هايي روي سرنگ وجود دارد تا فرد بتواند به كمك آن، دوز مشخصي از انسولين را تزريق نمايد
- براي اينكه در ميزان تزريق انسولين هاي مخنلف، با دوز هاي مختلف، دشواري ايجاد نشود، اين سرنگ ها طوري طراحي شده اند كه فضاي مرده ي كمتري داشته باشد.
سرنگ هاي انسولين U-100
سرنگ انسولين
| اندازه و درجه بندي سرنگ هاي U-100 | ||||
| سرنگ هاي 1 ميلي ليتري(1cc) | ||||
| حداكثر واحد | 100 | |||
| به تعداد | افزايش 10 واحدي | |||
| كوچكترين خط، 2واحد از موارد روبرو را اندازه ميگيرد | BD ReliOn Monoject(اما ضخامت همه سوزن هاي آن، 31 است) |
|||
| كوچكترين خط، 1 واحد از موارد روبرو را اندازه ميگيرد | راحتي در استفاده
دقت در اندازه گيري دوز |
|||
| سرنگ هاي نيم ميلي ليتري(1/2cc) | ||||
| حداكثر واحد | 50 واحد | |||
| به تعداد | افزايش 10 واحدي | |||
| كوچكترين خط، 1 واحد از موارد روبرو را اندازه ميگيرد | BD Micro Fine[12] BD Ultra Fine[12][17] Monoject Easy Touch UltiCare |
|||
| سرنگ هاي 0.3ميلي ليتري(cc3/10) | ||||
| حداكثر واحد | 30واحد | |||
| به تعداد | افزايش 5 واحدي | |||
| كوچكترين خط، 1 واحد از موارد روبرو را اندازه ميگيرد | BD Micro Fine BD Ultra Fin(فقط با طول استاندارد) Monoject Easy Touch] UltiCar |
|||
| مقياس نيم واحدي-سرنگ هاي 0.3ميلي ليتري(cc3/10) | ||||
| حداكثر واحد | 30 واحدي | |||
| به تعداد | 5 واحد افزايش | |||
| كوچكترين خط، 1/2 واحد از موارد روبرو را اندازه ميگيرد | سرنگ BD اولترا فاين 2(كوتاه)
سرنگ ReliOn |
|||
سرنگ سوزني چندبار مصرف
نوعي سرنگ هاي سوزني وجود دارند كه به صورتي طراحي شده اند كه پس از هربار تزريق بتوان آن ها را از مخزن آماده شده دوباره پر كرد؛ به طوري كه با يك بار پر كردن سرنگ ميتوان چندين تزريق انجام داد. اين نوع سرنگ ها به خاطر خطر عفونت از راه سوزن معمولا براي انسان به كار نمي‌روند. يك استثنا در سرنگ شخصي انسولين در بيماران ديابتي است.
سرنگ استخراج سم
سرنگ استخراج سم با سرنگ هاي استاندارد متفاوت است، زيرا اين نوع سرنگ ها معمولا زخم را سوراخ نمي‌كنند. معمول ترين آن‌ها يك دهانك پلاستيكي دارند كه روي ناحيه آسيب ديده قرار ميگيرد و سپس پيستون سرنگ به عقب كشيده مي‌شود و خلاء ايجاد مي‌كند كه سم را بيرون مي‌كشد. با اين روش براي درمان مار‌گزيدگي به شدت مخالفت مي‌شود، چرا كه نه تنها بي اثر بوده بلكه ميتواند باعث آسيب هاي بيشتر شود.
اين نوع سرنگ ها گاهي براي بيرون كشيدن لارو هاي حشرات از پوست انسان استفاده مي‌شود.
سرنگ دهاني
سرنگ دهاني وسيله اي براي اندازه گيري دقيق مقدار مايع دارويي به ميلي ليتر است. اين نوع سرنگ هيچ چيزي متصل به دهانه اش ندارد، چون نياز به هيچ سوزن يا ابزار ديگري نيست. محتويات سرنگ به سادگي داخل دهان فرد يا حيوان ريخته شده يا اينكه توسط او مكيده مي‌شود. سرنگ هاي دهاني در اندازه هاي مختلف از ۱ تا ۱۰ ميلي ليتر موجودند. اندازه هايي كه بيشتر استفاده مي‌شوند ۱ ميلي ليتر، ۲.۵ ميلي ليتر و ۵ ميلي ليتر هستند.
سرنگ هاي دنداني توسط دندانپزشكان براي تزريق داروي بي حس كننده استفاده مي‌شود كه شامل يك سرنگ دسته دار متصل به يك استوانه حاوي محلول ماده بي حسي است و نمي‌توان اين استوانه را درآورد.
وسيله كمكي دندانپزشكي (قسمتي متصل به صندلي دندانپزشكي) كه براي رساندن آب، هواي متراكم يا رطوبت (ساخته شده از آب و هواي متراكم) به حفره دهان به منظور آبرساني (تميز كردن دهان از باقيمانده مواد دندانپزشكي) از آن استفاده مي‌شود نيز نوعي سرنگ دنداني يا نازل آبرسان دنداني به حساب مي‌آيد.
يك سرنگ يا نازل سه راهي داراي كانال هاي داخلي متفاوت است كه هوا، آب يا رطوبت حاصل از تركيب هواي متراكم شده با جريان آب را تامين مي‌كند. نوك سرنگ ميتواند از بدنه اصلي جدا شود و درصورت لزوم جايگزين شود.
در انگلستان و ايرلند، سرنگ هاي دستي براي ليدوكائين (نوعي داروي بي حسي) درون لثه هاي بيمار تزريق مي‌شود.
كنترل دولت بر سرنگ ها
در سيستم قضايي برخي كشور‌ها فروش يا داشتن سرنگ هاي زيرپوستي به دليل امكان تزريق داروهاي غير‌قانوني، ممكن است كنترل شده و بدون داشتن نسخه منع شود.
روغن آزمايشگاه كه معمولا براي چرب كردن قسمت هاي متصل شونده و دريچه سرنگ به كار رفته و گاهي آن را براي استفاده راحتتر درون سرنگ مي‌ريزند.
گريس آزمايشگاهي
استفاده هاي غير پزشكي
سرنگ‌ها استفاده هاي غير پزشكي متعددي دارند. سرنگ هاي يك بار مصرف پزشكي هايپودرميك اغلب در آزمايشگاه هاي تحقيقاتي براي راحتي و صرفه جويي در هزينه به كار مي‌روند. يكي ديگر از برنامه ها، استفاده از نوك سوزن براي اضافه كردن مايعات به محيط هاي خيلي محدود است؛ مثل تميز كردن برخي دستگاه هاي علمي. آن ها اغلب در جاهايي كه دقت بالا نياز نيست، براي اندازه گيري، انتقال حلال ها و واكنش دهنده ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند. به همين ترتيب، از سرنگ هاي ميكروليتري ميتوان به صورت خيلي دقيق مقدار مواد شيميايي را با استفاده از يك لوله با قطر كم به عنوان لوله سرنگ اندازه گيري كرد.
ساخت پلي اتيلن اين سرنگ هاي يك بار مصرف معمولا آن ها را از نظر شيميايي مقاوم مي‌كند. با اين وجود همچنان خطر خارج شدن محتويات سرنگ ها از طريق جدا شدن پلاستيسايزر هاي موجود در مواد سرنگ، وجود دارد. در جاهايي كه اين مشكل وجود دارد، سرنگ هاي شيشه اي چند بار مصرف ارجحيت دارند. همچنين اين سرنگ ها در جاهايي كه دقت بسيار بالايي نياز است كاربردي‌ترند؛ زيرا تحمل ساختاري آن ها كمتر است و پيستون آن ها نرمتر حركت مي‌كند. در اين برنامه ها انتقالي بيماري معمولا اهميتي ندارد.
همچنين در مواقعي كه اكسيژن اتمسفري يا رطوبت وجود ندارد، سرنگ ها همراه با سوزني بلند يا كانول براي انتقال مايعات از طريق سپتوم لاستيكي به كار مي‌روند. به عنوان مثال، انتقال واكنش دهنده هاي حساس به هوا و يا شناساگر‌هاي پريوفوريكي مانند فنيل مگنزيم بروميد و n-butyllithium (به ترتيب). سرنگ هاي شيشه اي همچنين براي تزريق نمونه هاي كوچك براي كروماتوگرافي گازي (1 ميكروليتر) و اسپكترومتري جرمي (10 ميلي ليتر) استفاده مي شوند.
برخي تركيبات شيميايي مانند چسب حرارتي و ديگر چسب‌ها همراه با خود سرنگ، بسته بندي و فروخته مي‌شوند.
تركيبات حرارتي
برخي استفاده هاي مربوط به آشپزي سرنگ ها شامل تزريق مايعات (مانند آبگوشت) داخل غذا‌هاي ديگر يا در توليد بعضي شكلات‌ها مي‌باشد. همچنين هنگام پخت گوشت، سرنگ ها با تزريق چاشني به داخل آن ميتوانند به بهتر شدن طعم و مزه گوشت كمك كنند. در شيريني‌پزي نيز ميتوان براي پر كردن كلوچه يا شيريني از سرنگ استفاده كرد.
ديگر كاربرد‌ها
به وسيله سرنگ ها لوله خودكار خودنويس را از جوهر پر ميكنند.
در اغلب برنامه هاي كارگاهي كه جدا كردن قطعات از هم امكان‌پذير نيست با تزريق چسب به داخل نقاط ريز، درز‌ها و لولا‌ها را تعمير ميكنند؛ و يا روغن را به جاي ريختن روي سطح كار، تزريق ميكنند.
گاهي در پرورش مصنوعي، براي خوراندن شير به نوزاد پستاندار، از يك سرنگ هيپودرميك بزرگ بدون سوزن استفاده مي‌شود.
در گذشته به تلمبه هاي بزرگ كه از حركت رفت و برگشتي براي پمپ آب استفاده مي‌كردند، سرنگ مي‌گفتند. اين نوع تلمبه ها به عنوان تجهيزات آتشنشاني اوليه كاربرد داشتند.
در سرنگ هاي مخزني، مايع در كيسه يا ظرفي قرار داشته و به وسيله يك لوله به نازل مي‌رود. در زمان هاي گذشته، سرنگ هاي كليستر (clyster) به همين صورت استفاده مي‌شود.
سرنگ هايي كه استفاده هاي پزشكي دارند همچنين ميتوانند به عنوان تفنگ ترقه اي (cap gun) عمل كنند كه گلوله آن ها ميتواند كاغذ يا گلوله آلومينيومي باشد.
جدول زماني تاريخي
- سرخپوستان آمريكايي در دوران قبل از كلومبيه، با استفاده از مثانه حيوانات و استخوان هاي پوك يا تو رفته ي پرندگان، سرنگ مي ساختند
- در قرن نهم ميلادي، Ammar ibn جراح يوناني- عراقي، با استفاده از يك لاستيك شيشه اي تو خالي، و يك ساكشن براي خارج كردن مايع آب مرواريد از چشم بيمار، ساخت. محصولي كه تا اواخر قرن 13 از آن استفاده مي كردند.
- در سال 1650، Blaise Pascal سرنگي اختراع كرد كه (كه لزوما براي تزريقات زيرپوستي استفاده نمي شد. او اين سرنگ را براي كاري استفاده مي كرد، كه امروزه به آن قانون پاسكال مي گويند.
- در سال 1844، پزشك ايرلندي، Francis Rynd، براي ثبت اولين تزريقات زيرپوستي در جهان، و مخصوصا براي تزريق داروي مسكن جهت آرام كردن درد هاي عصبي، سوزن توخالي را اختراع كرد.
- در سال 1853، Charles Pravaz و Alexander Wood، يك سرنگ پزشكي زيرپوستي، با يك سوزن كم ضخامت، براي سوراخ كردن پوست، ساختند.
- الكساندر وود، براي درمان درد هاي عصبي، با اين نوع سرنگ ها، مورفين به خودش تزريق مي كرد. او و همسرش بعدا به اين ماده دارويي اعتياد پيدا كردند، و همسر او، اولين زني بود كه به دليل اور دوز، و تزريق داروي بيش از حد جان خود را از دست داد. البته ، Richard Davenport-Hines مي گويد كه بعضي افسانه ها حاكي از آنند كه همسرش، از خود او بيششتر عمر كرد و تا سال 1894 زنده ماند.
- در سال 1899،براي ساخت يك سرنگ دستي، به Letitia Mumford Geer در نيويورك، جايزه اعطا كردند. او با تركيب يك پيستون، سيلندر، و يك ميل جراحي، كه به دور خودش پيچيده باشد، اين سرنگ را ساخته بود. اين ميله براي آن تعبيه شده بود كه مانند يك اهرم صاف و محكم دسته سيلندر را نگه دارد و اجازه دهد كه با يك دست سرنگ را نگه داشته، و با دست ديكر عمل تزريق را انجام دهند.
- در سال 1964، برادران chance در Smethwick، منطقه ميدلند غربي در انگلستان، اولين سرنگ تمام شيشه اي را ساخت كه يك پيستون و محفظه ي قابل معاوضه داشت كه باعث مي شد بدون اينكه لازم باشد ان ها را به هم وصل كند، در حالتي كه از هم جدا هستند تمام قسمت هاي آن را ضدعفوني كنند.
- در سال 1951، Rothauser اولين سرنگ براي قالب گيري تزريقي را اختراع كرد كه از پلي پراپلين، ساخته شده بود. پلي پراپلين، نوعي پلاستيك است كه با گرما ضدعفوني و تميز مي شود. چندين ميليون از اين نوع سرنگ، براي استراليا ساخته و به بازار هاي آنجا صادر شد.
- در سال 1956، يك دارو ساز و مخترع نيوزيلندي، به نام Colin Murdoch، براي ساخت سرنگ پلاستيكي يكبار مصرف، امتياز انحصاري استراليا و زلاند را دريافت نمود.
- در سال 1989، Manuel Jalón Corominas يك سرنگ يكبار مصرف خودكار ساخت كه بعد از استفاده، خود سر سرنگ همراه با سوزن، از آن جدا مي شود. اين اختراع، شيوع بيماري ايدز و بيماري هاي مشابه آن را كاهش داد. منبع
سرنگ آوا